किन दुख्छ ढाड ?

‘म त ढाड दुखेर बस्नै सक्दिन । ढाड दुखाइले बस्न–खान पनि दिएन । ढाडले गर्दा रुनु न हा“स्नु भएको छ ।’ धेरैजसो मानिसको मुखबाट यस्ता खालका गुनासा सुन्नुभएकै होला । ढाड दुख्ने अनेक कारणहरु हुन सक्छन् । ती मध्ये एउटा त उमेरको कारणले हुन्छ । उमेर बढ्दै जा“दा हाडको घनत्व कम भएर हुने एउटा रोग अस्टियोपोरोसिस हो । त्यसैगरी उमेर बढ्दै जा“दा मांसपेशीहरुमा आउने कडापनले पनि ढाड दुख्ने गर्छ । कहिले मेरुदण्डको नसा थिचिएमा पनि ढाड दुख्छ ।  मूत्र नली वा मृगौलामा सङ्व्रmमण भएर पनि ढाड दुख्ने समस्या हुनसक्छ । महिलाहरुलाई महिनावारी सुरु हुनुभन्दा अघि वा महिनावारी भएको बेलामा बेस्सरी ढाड दुख्न सक्छ । गर्भनिरोधको साधन कपर टी प्रयोग गर्ने महिलाहरुलाई पनि ढाड दुख्ने गर्छ । आधुनिक जीवनमा तनाव र चिन्ताले गर्दा ढाड दुख्ने समस्या देखा पर्न थालेको छ । ढाड दुख्ने समस्यालाई ध्यानमा राखेर अहिले विभिन्न औषधि कम्पनीहरुले खाने–लगाउने औषधिदेखि सुत्ने बिछ्यौना (म्याट्रेस), तकिया, विभिन्न थरीका कुर्सी, ब्यान्डेज र पेटीसम्म निकालेका छन् । तापनि ढाड दुख्ने समस्याले हामीलाई पिरोल्न छोडेको छैन । किन दुख्छ त ढाड ? हामीहरु मध्ये धेरै जसोलाई के लाग्छ भने कुनै काम गर्दागर्दै मासुको कुनै तन्तु च“ुडियो भने ढाड दुख्छ । त्यसैले ढाड सटक्क सड्केको आवाज आयो कि हामी ढाड दुख्न थाल्यो भन्छौ“ । त्यसैगरी कहिले भ¥याङ् चढ्दा वा हात तानेर कुनै काम गर्दा पनि हामी ढाड दुख्यो भन्छौ“ । तर वास्तवमा ढाड दुख्ने पृष्ठभूमि धेरै पहिले नै तयार भइरहेको हुन्छ । आधुनिक युगमा उपलब्ध सुविधाहरुका कारण हामीमध्ये कतिपयले हिंड्न लगभग छोडिसकेका छौ“ । केही अवस्थामा हाम्रो मांसपेशीको रक्तसञ्चालन आवश्यक मात्रामा हुन पनि पाउ“दैन । सहरतिर एकै ठाउ“मा बसेर लगातार टिभी हेर्ने प्रचलन बढ्दो छ । लामो समयसम्म एकै ठाउ“मा बसिरह“दा ढाडमा भार पर्न जान्छ । रक्तसञ्चालन कम हुने र मांसपेशीहरु एउटै स्थितिमा रह“दा–बस्दा शरीरभित्रबाट हुने विभिन्न शारीरिक प्रव्रिmयाका कारण शरीरमा विषादी तŒव जम्मा हुन्छन् । यसरी विषादी तŒव जम्मा भएका ठाउ“मा दुखाइ महसुुस हुनसक्छ । हलचल नगरेर बस्दा ढाडका मांसपेशीमा रक्तसञ्चालन कम हुन्छ र त्यहा“ अक्सिजन पनि कम हुनजान्छ । यसले गर्दा मांसपेशी बिस्तारै कमजोर हुदै जान्छ र त्यसमा काम गर्ने शक्ति क्षीण हुन्छ । यसरी शक्ति क्षीण भएको बेलामा कुनै झट्का लाग्यो भने बेस्सरी ढाड दुख्छ । कहिलेकाही“ यो दुखाइ यति तीव्र हुन्छ कि सहन नसकेर आखामा आसु नै आउछ । यस्तो बेलामा बस्न, कोल्टे फर्कन, हलचल गर्न पनि सकिंदैन । हुन त शरीरले यस्तो अवस्था आउनसक्ने कुराको जानकारी केही मात्रामा पहिले नै दिएको हुन्छ । जस्तै, कहिलेकाही“ लामो समयसम्म एकै ठाउ“मा बसेर जुरुक्क उठ्दा चसक्क भएकोजस्तो हुन्छ र केही समयपछि आफै ठीक हुने गर्छ । पिसाबको थैली, नली वा मृगौलाको संक्रमण हुदा पनि ढाड दुख्ने समस्या हुन्छ । तर पिसाबमा सङ्व्रmमण भएमा ढाड मात्र दुख्दैन, ज्वरो आउने, पिसाब पोल्ने, वाकवाक लाग्ने आदि पनि हुने गर्छ । यति कुराको जानकारी तपाईंलाई हुन जरुरी छ । केही व्यक्तिलाई मानसिक तनाव परेको बेलामा ढाड दुख्ने हुन्छ । कहिलेकाही कोही–कोही मानिस ढाड दुख्दा क्यान्सर भयो वा हड्डी खुस्क्यो कि भन्नेसम्म विचार गर्छन् । तर प्रायः समस्या त्यति जटिल हुदैन । यस्तो खालको सोचाइ राख्ने मानिस डरको कारणले समस्यालाई झनै गम्भीर बनाएर लैजान्छन् ।
 गम्भीर प्रकृतिका ढाड दुखाइ केलाई मान्नु पर्ने हुन्छ ? 
– पच्चीस वर्षको उमेरभन्दा पहिले नै ढाड दुख्ने रोग भयो भने । 
– ढाडको दुखाइका साथै खुट्टा पनि दुख्यो भने । 
– खुट्टाका पिंडौला, छालामा स्पर्श गर्दा छोएको अनुभव भएन भने । 
– खुट्टाका पिंडौलाहरुमा दुखाइसगै एकदमै कमजोरीपन भयो भने । 
– ढाडको दुखाइस“गै पिसाब रोकियो वा पिसाब फेर्न कठिनाइ पर्यो भने । 
– ढाडको दुखाइ लगातार किसिमको भयो भने । 
– सुत्दाखेरि दुखाइ झन् बढ्यो भने । 

ढाड दुखेपछि के गर्नुपर्छ ? 
ढाड दुखेपछि सबैभन्दा पहिले आराम गर्नुहोस् । ढाडको दुखाइ यदि गम्भीर प्रकृतिको छैन भने दुई दिनसम्म पूर्ण आराम गर्नाले ढाडको दुखाइ कम हुदै जान्छ । मासंपेशी खुम्चिएको कारणले ढाड दुखेको हो भने दुखेको ठाउ“मा तातो पानीले सेक्नाले दुख्न कम हुन्छ । आजकाल बजारमा दुख्न कम हुने धेरै थरीका औषधिहरु पाइन्छन् । तर दुख्न कम हुने औषधिहरु प्रयोग गर्नुभन्दा पहिले डाक्टरसंग सल्लाह लिनुपर्छ ।